Er is veel geschreven over en onderzocht naar de relatie tussen lage vitamine-D-status en COVID. We geven graag een update van de huidige wetenschappelijke kennis met enkele recente meta-analyses.

Lage vitamine-D-status

Vitamine D wordt normaliter als 25-OHD in bloed bepaald. Voornamelijk de nieren zetten dit om in calcitriol, het 'actieve' vitamine D. Dit activeert ons immuunsysteem in het gevecht tegen SARS-CoV-2. Veel COVID-patiënten hebben vooraf een lage 25-OHD-status en een ernstig ziekteverloop kan de status verder verlagen.

Hooggedoseerde vitamine D3 als behandeling voor COVID-patiënten die al in het ziekenhuis liggen lijken weinig invloed te hebben op het verdere ziekteverloop. Studies hiernaar laten zien dat er geen significante afname lijkt te zijn van ziekenhuisverblijfsduur, IC-opname, ventilatie-behoefte of sterfte. Ondanks dat de vitamine-D-status (25-OHD) voldoende toeneemt (>100nmol/L) en enkele ontstekingswaarden zakken. [1, 2, 3]

Immuunreactie op hol geslagen

Ernstig COVID wordt gekenmerkt door een 'cytokinestorm', een overmatige toename van immuunstimulerende signaalstoffen met als gevolg een op hol geslagen immuunreactie. Deze reactie doodt niet alleen virusdeeltjes, maar ook geïnfiltreerd longweefsel en andere cellen. Vooral IL-6, TNFa en IL-1β zijn sterk verhoogd. Deze cytokines worden ook door vetcellen geproduceerd, vermoedelijk de reden dat overgewicht het ziekteverloop sterk nadelig beïnvloedt. In deze fase worden patiënten in het ziekenhuis opgenomen en ligt de focus op het afremmen van de immuunreactie. Zodoende worden ontstekingsremmende corticosteroïden als onderdeel van de behandeling ingezet.

Milder ziekteverloop dankzij preventie

De kracht van vitamine D lijkt vooral in preventie te liggen. Is de status voldoende alvorens blootstelling aan SARS-CoV-2 dan kan het immuunsysteem direct adequaat reageren. Hierdoor krijgt het virus weinig tijd om zichzelf te kopiëren, zodat minder virusdeeltjes gevormd worden en ook minder cellen geïnfiltreerd raken. Een veel milder ziekteverloop dus.

Verscheidene grote meta-analyses vinden een mogelijk preventieve rol van vitamine D:

• Ghasemian et al. concluderen dat er bij 25-OHD deficiëntie (<50nmol/L) een 3,3x hogere infectiekans en 5x hogere kans op ernstig COVID is. [4]
• Chiodini et al. concluderen ook dat bij 25-OHD-waarden <25nmol/L, <50nmol/L en <75nmol/L, patiënten een hoger risico op infectie, ziekenhuisopname, IC-opname en sterfte hebben. [5]
• Borsche et al. bevestigen bovenstaande conclusies en hypothetiseren zelfs dat een preventieve vitamine-D-status van 125nmol/L de sterftekans tot 0 kan reduceren. [6]

Bovenstaande data zijn gecorrigeerd op leeftijd, comorbiditeiten, obesitas, slechte algehele gezondheidsstatus en gedrag. Desalniettemin kan er nog sprake zijn van een ‘healthy user’ bias. Oftewel: is het effect alleen verkregen door vitamine D of kan het ook door ander gezondheidsbevorderend gedrag zijn beïnvloed? Dit is momenteel nog niet met zekerheid te zeggen. We raden aan naast extra zorg te dragen voor een adequate vitamine-D-status, ook je beweging, voeding, slaap, ontspanning, et cetera, waar mogelijk te optimaliseren.

Streefwaarden Vitamine D

De huisartsenrichtlijn (NHG) neemt als streefwaarde voor vitamine D >30nmol/L als je jonger dan 70 jaar bent en als je ouder dan 70 bent is >50nmol/L het streven. Wetenschappelijk onderzoek oordeelt als volgt: [7]

• Ernstig deficiënt: <25nmol/L
• Deficiënt: <50nmol/L
• Insufficiënt: <80nmol/L
• Normaal in zonnige landen: 135-225nmol/L
• Overmaat: >250nmol/L
• Toxisch: >325nmol/L

Voor optimale gezondheid raden wij een 25-OHD-status van 125nmol/L aan, ook als we COVID buiten beschouwing laten. Waarden van >250nmol/L zijn vrijwel alleen haalbaar met buitensporig hoge en langdurige vitamine-D-suppletie.

Bij toxische concentraties (>375nmol/L) treden verwardheid, apathie, overgeven, buikpijn, overmatig dorst en plassen, uitdroging, ernstig hypercalcemie en verhoogd risico op vaatverkalking op. [8] Idealiter combineer je het gebruik van vitamine D3 met K2. Dit zorgt voor snelle calcium-opslag in botten en kan vaatverkalking voorkomen of zelfs oplossen. Dit maakt het gebruik van hogere doses vitamine D3 veiliger.

Afhankelijk van je gewicht (60-90kg) is dagelijks 2000-3000IU D3 een voldoende onderhoudsdosering (suppletie kun je overslaan op dagen met veel zonblootstelling). Bij een sterk gebrek is tijdelijk hoger doseren verstandig. Meten is weten. Een vitamine-D-bepaling kan eenvoudig bij je huisarts, bij ons in de praktijk of regel het thuis bij Bloedwaardentest.