Pijn heeft van oudsher één functie: bescherming van het aangetaste weefsel. Als je met je voet in een spijker stapt krijg je een felle pijnscheut die leidt tot het snel terugtrekken van je voet om verdere schade te voorkomen. Als de wond een ontsteking veroorzaakt, zorgt de ontsteking ervoor dat je pijn voelt wanneer je weer op de voet gaat staan. Deze ontstekingsreactie is onder andere nodig om het aangetaste gebied te ontlasten zodat het weefsel zich kan herstellen. Deze vorm van pijn is acuut van aard en verdwijnt zodra de schade en de ontsteking weg is.

Het twijfelachtige nut van pijnstillers en ontstekingsremmers

In de westerse geneeskunde is het gebruikelijk om pijn en ontsteking zo vroeg mogelijk te remmen met behulp van pijnstillers en/of ontstekingsremmers. Er bestaan echter twijfels over of dit wel verstandig is, omdat het ertoe zou kunnen leiden dat de wond trager geneest. Voor letsels aan botten lijkt dit in ieder geval aangetoond te zijn. Wanneer dergelijke medicatie voor enkele dagen gebruikt wordt lijkt het geen echte problemen op te leveren.

Bij chronische pijnsyndromen is de schade verdwenen maar is het alarmsignaal vastgelopen. Zoals bij fantoompijn: een heel arm of been is verdwenen en tóch heeft men er nog pijn aan.

Anders wordt het, wanneer ontstekingsremmers (zoals ibuprofen en diclofenac) voor langere tijd worden ingenomen. Bijvoorbeeld bij chronische pijnsyndromen of preventief, zoals in de sportwereld niet ongebruikelijk is. Deze medicatie kan maagzweren, darmbloedingen, nierfalen en hart- en herseninfarcten veroorzaken wanneer ze chronisch wordt ingenomen.

Loading...

Chronische pijnsyndromen

Chronische pijn kan ontstaan na een trauma waarbij weefselschade optreedt. In eerste instantie dient de pijn een doel: bescherming van het aangetaste weefsel. Bij chronische pijnsyndromen is deze schade al verdwenen maar is dit alarmsignaal vastgelopen. Voorbeelden hiervan zijn chronische lage rugpijn, fibromyalgie en complex regionaal pijnsyndroom (Südeckse dystrofie). Het meest tot de verbeelding sprekend is toch wel fantoompijn: een heel arm of been is verdwenen en tóch heeft men er nog pijn aan

Overgevoelig zenuwstelsel

Bij het voorbeeld van fantoompijn is duidelijk dat het verloren lichaamsdeel geen pijnsignalen meer kan genereren. Het zijn echter de hersenen zélf die pijnsignalen veroorzaken. Het feit dat de hersenen anatomisch ‘tussen de oren liggen’ wil niet zeggen dat deze pijn psychisch is. Integendeel. Bij chronische pijn blijkt er sprake te zijn van allerlei veranderingen binnen het centrale zenuwstelsel en het ruggenmerg. In de wetenschap noemt men dit: neurogene sensitisatie, wat zoveel betekent als een overgevoelig zenuwstelsel.

Neuro-inflammatie

Men heeft gevonden dat bij chronische pijn(syndromen) sprake is van een ontstekingsproces in het brein- en ruggenmerg. Dit wordt neuro-inflammatie genoemd. De daar gelegen zenuwcellen hebben een verlaagde prikkeldrempel waardoor sneller pijnsignalen worden gegenereerd. Dit gaat samen met het vrijstellen van allerlei chemische boodschapperstoffen die ontsteking in de hand werken: zogenaamde neurogene ontsteking.

Iemand met chronische pijn heeft dus eigenlijk last van een vastgelopen beschermingsmechanisme in de hersenen. Pijnsignalen komen continu binnen in het deel van de hersenen dat pijn bewust kan waarnemen (de neocortex). Als reactie op de pijn gaan de hersenen het aangedane gebied beschermen door middel van neurogene ontsteking.

Loading...

Constante waarneming van pijn

Doordat de pijn bewust en continu wordt waargenomen ontstaat vaak logischerwijs bewegingsangst, een toename van spierspanning, ontsteking en veranderingen in de doorbloeding van het pijnlijke gebied. Dit zijn allemaal mechanismen die bij acute schade voorkomen dat het gebied wordt belast en verder beschadigd raakt. Het betreffende deel krijgt binnen het brein continu voorrang boven andere lichaamsdelen. Dit leidt tot een gefragmenteerde waarneming van het lichaam en een constante aandacht naar het klachtengebied. Een vicieuze cirkel waardoor het klachtengebied niet meer uit de aandacht verdwijnt en continu pijn wordt waargenomen, zelfs onafhankelijk van beweging.

Minder bewegingsangst en meer beweging

Bij chronische pijn is het altijd belangrijk om deze processen te begrijpen. Dit heet pijneducatie. Wanneer iemand met chronische pijn leert dat er geen sprake (meer) is van schade, maar van gevoelige zenuwen, opent dat de weg tot minder bewegingsangst en meer beweging. Beweging kan ontstekingsremmend en pijnverminderend werken, maar alleen wanneer er geen angst voor bestaat.

Meer vertrouwen leidt tot minder prikkels

Bewegingsangst is namelijk zelf ook een risicofactor voor het in standhouden van het beschermingsmechanisme. Meer vertrouwen in het eigen lichaam leidt tot minder constante hersenactiviteit aangaande het aangetaste gebied. Prikkels vanuit het aangetaste gebied mogen weer zakken naar het onderbewuste. In termen van neurologie: ze mogen weer onder de thalamus blijven. De thalamus is een belangrijke structuur in de hersenen dat signalen vanuit de periferie doorlaat naar bewuste delen van de hersenen. We zouden deze structuur een spamfilter kunnen noemen. We worden ons dankzij dit spamfilter normaliter niet continu bewust van signalen vanuit ons lichaam, tenzij we onze aandacht erop focussen. Bij chronische pijn komen prikkels uit het klachtengebied de hele tijd voorbij dit spamfilter.

Er zit wel degelijk een neurogene ontstekingscomponent aan chronische pijn. Echter zit deze niet in de periferie maar in het centrale zenuwstelsel.

Mindfulness voor minder afweer tegen pijn

Mindfulness-meditatie kan binnen een totaal behandelplan een zeer geschikte strategie zijn om het lichaam minder gefragmenteerd waar te nemen en meer aandacht te hebben voor andere delen. Met mindfulness-training kan iemand tevens leren minder afweer te hebben tegen pijn. Shaolin-monniken kunnen dankzij dergelijke vormen van meditatie geweldige fysieke proeven doorstaan, waarbij ze pijn niet lijken te voelen. Een oude spreuk van monniken die hier van toepassing is: 'lijden = pijn x de afweer tegen pijn'. Kortom, hoe meer verzet tegen de pijn, hoe groter het lijden. Hoe minder afweer, hoe minder neurogene sensitisatie: dat is de essentie.

Dan lijkt het toch haast een beetje neer te komen op: pijn zit tussen de oren en is psychisch. Maar dat is niet de strekking van dit artikel. Er zit wel degelijk een neurogene ontstekingscomponent aan chronische pijn. Echter zit deze niet in de periferie maar in het centrale zenuwstelsel. Tijdens een kPNI-consult schrijven we geen ibuprofen voor, maar zoeken we naar de oorzaak van deze neuro-inflammatie. De therapeut gaat op zoek naar strategieën om het vastgelopen alarm weer tot rust te brengen.