Heb je last van aanvalsgewijze, bonzende hoofdpijn (vaak aan één zijde)? Die samengaat met misselijkheid en soms zelfs braken? Dan heb je vermoedelijk migraine. Tijdens een migraine-aanval ben je wellicht volledig uitgeschakeld en niet meer in staat om je dagelijkse werkzaamheden te verrichten. Wat is migraine en vooral: waardoor ontstaat het? Maak je borst maar nat voor een pittig artikel…

Wat is migraine?

Migraine is een symptoom van een sensitief/hyperalert zenuwstelsel. Daarbij zorgen zenuwvezels voor een ontstekingsreactie en vaatverwijding in de hersenen. Wanneer een van onze zintuigen gevaar detecteert ontstaat er een overmatige beschermingsreactie in de hersenen met de symptomen van migraine als gevolg. De stimuli/triggers kunnen zijn: bepaalde geuren, fluctuaties in hormonen of bloedsuikers, stress, licht, zuurstofverlaging, chemische stressoren enzovoorts. Wanneer ‘gevaar’ wordt waargenomen zorgt het zenuwstelsel in combinatie met het immuunsysteem ervoor dat er geen infectie kan plaatsvinden in de hersenen. Het is dus eigenlijk een doorgeslagen beschermingsmechanisme.

Wat gebeurt er precies bij een migraine-aanval?

Tijdens een migraineaanval zorgt de vijfde hersenzenuw (de Nervus Trigeminus) voor de ontstekingsreactie in de hersenen. Deze zenuw stelt een aantal actieve stoffen (neuropeptiden zoals substance-P, CGRP en VIP) vrij die zorgen voor het wijd opengaan van de bloedvaten, waarbij de vaten ‘lek’ worden en eiwitten uittreden. Pijnreceptoren worden geactiveerd en immuuncellen stellen het stofje histamine vrij. Voorafgaand aan de aanval is er vaak een fase van enige zuurstofschuld in de hersenen. Daarbij kun je wat sterretjes of zwarte vlekken zien en je snel geagiteerd voelen. Op basis van MRI-scans weten we dat er sprake is van een ontstekingsproces in de hersenen (neuro-inflammatie) die gepaard gaat met zwelling van het brein. Echt geen pretje dus.

Chronische migraine

Mensen die chronisch aan migraine lijden hebben bijgevolg aantoonbare veranderingen in activiteit van de hersenen. Zo spelen veranderingen in het PAG (peri-aqueductaal-grijs) en de basale ganglia een rol in hogere pijngevoeligheid. Bij ernstiger vormen van migraine is een anatomische vergroting gevonden in één van de kernen (de nucleus caudatus), wat verklaard kan worden door aanhoudende ontstekingen en bijkomstige zwelling.

Onderzoek toont dat migraine een risicofactor is voor het ontwikkelen van dementie en Alzheimer.

Tegelijk zijn er anatomische afnames gevonden die verband houden met de duur en frequentie van de migraine-aanvallen. Afnames van de grootte van de cortex cingularis anterior (overeenkomend met bevindingen bij depressie-patiënten) en de insula. Uit onderzoek blijkt migraine een risicofactor te zijn voor het ontwikkelen van dementie, inclusief Alzheimer (maar met uitzondering van vasculaire dementie). Alle reden dus om tot op de bodem uit te zoeken waarom je migraine hebt, en wat je eraan kunt doen.

Toenemende gevoeligheid voor triggers

Hoe vaker je een aanval doormaakt, hoe gevoeliger de zintuigen en de hersenen worden. De hoeveelheid triggers kunnen daardoor enorm toenemen. Bepaalde geurtjes, E-nummers (met name glutamaten zoals E621), histaminerijke-voeding (oude kaas en worst), rode wijn en chocolade zijn heel bekende triggers. Het zenuwstelsel en de zintuigen zijn hierbij erg sensitief geworden. Dit wordt neurologische sensitisatie genoemd, waarbij zenuwcellen steeds prikkelbaarder worden. Op het niveau van de zenuwcel betekent dit dat zogenaamde NMDA-receptoren gevoeliger worden: de zenuwcel ontlaadt dan al als een van de zintuigen een kleine stressor waarneemt. Een tekort aan remmende neurotransmitter GABA of het mineraal magnesium kunnen belangrijke oorzaken zijn van gevoeliger afstelling van NMDA-receptoren. Ook een overmaat van de opwekkende neurotransmitter glutamaat in de grote hersenen (de cortex) en immuunmediatoren (ontstekingsstofjes) kunnen de NMDA-receptoren prikkelen.

De werking van medicatie bij migraine

Medicamenten zoals triptanen hechten aan op bepaalde serotonine-gevoelige receptoren van zenuwcellen (5HT1B en 5HT1D). Hierdoor worden bovenstaande neuropeptiden in mindere mate vrijgesteld. Dat geldt ook voor andere neurotransmitters zoals serotonine, acetylcholine, GABA en glutamaat. Medicatie heeft dus altijd ongewenste neveneffecten, omdat al deze neurotransmitters ook worden geremd.

Impact van serotonine op slaapstoornissen, depressie, angsten en pijn

Patiënten met migraine lijden ook vaker aan slaapstoornissen, depressie en angsten en zijn over het algemeen pijngevoeliger. Deze veranderingen hebben te maken met veranderingen in de afgifte en transport van de neurotransmitter serotonine. Dat stofje heeft een positieve invloed op onze stemming en kan pijn verminderen. Vanuit serotonine wordt het slaaphormoon melatonine gemaakt. Serotonine verhoogt tevens de vaattonus en speelt dus een rol bij het tegengaan van de vaatverwijding. Er zijn diverse factoren die de serotonine-aanmaak (en dat van andere neurotransmitters) en het transport ervan gunstig of nadelig kunnen beïnvloeden: de darmflora, stress, huidcontact, warmte, voeding en ontstekingen.

Migraine komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen: vrouwelijk oestrogeen kan een sterke trigger vormen voor een migraine-aanval.

Er is tevens gevonden dat er een verstoorde aanmaak plaatsvindt van bepaalde hormonen die direct of indirect door de hypothalamus op bepaalde momenten van de dag worden afgegeven. Hormonen zoals prolactine, ACTH en cortisol en zoals reeds genoemd het slaaphormoon melatonine (dat tevens een belangrijke anti-oxidant-functie in de hersenen heeft). Chronische stress, blauw licht (LED) of veranderingen in het slaap-waakritme hebben een invloed op de afgifte van deze hormonen.

Oestrogeen als risicofactor voor een migraine-aanval

Migraine komt meer bij vrouwen voor, wellicht doordat het vrouwelijke brein een meer serotonerge aanleg heeft dan het meer mannelijke dopaminerge brein. Vrouwelijk oestrogeen kan tevens een sterke trigger vormen voor een migraineaanval. Oestrogeendominantie, een situatie waarbij de vrouw relatief veel oestrogeen produceert, is een risicofactor voor het krijgen van een migraineaanval. De afbraak van lichaamseigen oestrogeen, en van lichaamsvreemd oestrogeen (zoals in plastics en soja) in de lever verloopt in enkele fasen. Daarbij zijn diverse enzymen (waaronder het COMT) betrokken. Wanneer deze enzymen op de juiste manier ondersteund worden door middel van behandeling kan menstruele migraine verholpen worden. Hoewel mannen ook oestrogeen produceren is het in veel mindere mate en zit er geen cyclisch verloop in. Bij mannen met chronische migraine is gevonden dat hun testosteronspiegels lager zijn dan van leeftijdsgenoten zonder migraine.

Oestrogeen wordt gevormd vanuit testosteron door een proces dat aromatase heet. In vetcellen vindt veel oestrogeenvorming vanuit aromatase plaats. Obese mannen hebben daarom hogere oestrogeen- en lagere testosteronspiegels. Ook de botten spelen een belangrijke rol in de productie van testosteron via het hormoon osteocalcine. De productie en activering van dit hormoon is vitamine D3 en K2 afhankelijk: vitamines waaraan Nederlanders vrijwel universeel een tekort hebben. Een tekort aan K2 komt meer voor onder migrainepatiënten: hetgeen ook een invloed heeft op de stijfheid van de bloedvaten. Vitamine-D-tekort is geassocieerd aan alle vormen van hoofdpijn, met migraine in het bijzonder.

Loading...

De ontwikkeling van migraine is van meerdere factoren afhankelijk

Net zoals de meeste chronische aandoeningen is de ontwikkeling van migraine afhankelijk van meerdere factoren. Genetische gevoeligheid speelt een rol, maar er zijn diverse uitlokkende factoren aan te wijzen waardoor de gevoeligheid ook tot uiting komt. Veranderingen in de sensitiviteit van het immuunsysteem en het zenuwstelsel en de productie en transport van neurotransmitters en fluctuaties in bepaalde hormonen houden verband met universele oorzaken voor ziekten:

• (early life) stress (werk, privé, financieel)
• voeding
• voedingstekorten
• veranderingen in de darmflora
• verschuiving in het bioritme
• allergieën of intoleranties
• gebrek aan zonlicht
• verstoorde ontgifting
• belasting met zware metalen of hormoonverstorende stoffen in het leef-werkmilieu
• gevoelens van eenzaamheid of sociale stress
• enzovoorts, enzovoorts

Ontwikkeling van het serotonerge-systeem

Zoals genoemd komt migraine meer voor bij vrouwen. Vooral omdat de opbouw van het zenuwstelsel en de boodschapperstoffen zoals serotonine anders verdeeld worden in de hersenen bij vrouwen dan bij mannen. Mannen hebben een meer dopaminerg brein waardoor ze doorgaans minder prikkelgevoelig zijn.

Serotonine speelt een belangrijke rol bij de gevoeligheid voor migraine. Vroeg in het leven wordt al bepaald hoe sterk de serotonerge neuro-anatomie wordt vastgelegd. De mate van stress tijdens de zwangerschap en de bevalling spelen een rol, maar vooral hoe de ouders het kind na de geboorte ontvangen. Borstvoeding, huid-huid- en veel oogcontact hebben en spelen zijn factoren die het kind signalen van veiligheid en zekerheid geven waardoor het serotonerge-systeem zich sterk ontwikkelt. Net als veel tijd met de baby doorbrengen (onder andere in een draagzak), veelvuldig knuffelen, op één kamer slapen en gehoor geven aan gehuil. Onder deze ideale omstandigheden hoeft het zenuwstelsel van een pasgeborene niet alert te zijn: 'papa en mama zijn er voor me en letten op me'.

Voeding speelt in alle fasen van het leven een belangrijke rol.

Een interessant feit is dat in de huid en ogen zogenaamde TRP-3&4-receptoren liggen die in verbinding staan met kernen in de hersenstam die serotonine produceren. Veelvuldige prikkeling van deze receptoren door huid-huid-contact en liefdevol oogcontact met de ouders zorgt ervoor dat dit serotonine-systeem (gekoppeld aan het bindingshormoon oxytocine) zich goed ontwikkelt. Wanneer dit systeem zwak wordt aangelegd, wordt een kindje minder stresstolerant en gevoeliger voor angsten, depressies en migraine.

Als alles gaat zoals het hoort, worden genen die verband houden met stressreacties en overleven, zoals stresshormoonproductie en-reactiviteit van het immuunsysteem, tot rust gebracht. Ofwel ‘uit’ gezet. Dit tot rust brengen van genen heet epigenetica. Hiervoor zijn ook stofjes nodig, waaronder bepaalde B-vitamines (zoals B12 en foliumzuur) en omega-3-vetzuren. Deze moeten dan uiteraard wel in voldoende maten aanwezig zijn. Voeding speelt dus ook in alle fasen van het leven een belangrijke rol.

Een stressvolle zwangerschap en geboorte maakt een baby (en zijn zintuigen) meer alert. Wanneer het kindje alert moet blijven omdat er onvoldoende veiligheid wordt gecreëerd door de ouders (geen gehoor geven aan gehuil) worden eerdergenoemde genen ‘geprogrammeerd’ op gevaar. Verwaarlozing, mishandeling en misbruik op vroege leeftijd hebben daarom ook desastreuze consequenties en blijken dan ook een belangrijke rol te spelen bij de gevoeligheid voor het ontwikkelen van migraine. Het is een nuttig overlevingsmechanisme om gevoeligere zintuigen te hebben wanneer het begin van het leven stressvol is geweest. De keerzijde is dat je hersenen sneller vals alarm slaan bij het ruiken van een bepaalde geur, of het binnenkomen van een chemisch stofje in je voeding.

Stress kan genetisch bepaald zijn

Nog een interessant feit is dat de stress niet eens in het eigen leven hoeft te zijn geweest. Het kan ook overgedragen worden door de ouders of grootouders. Dit kan doordat de veranderde genetische expressie van genen ook doorgegeven wordt van moeder op kind, op kleinkind.

Er zijn vele vormen van stress, die het beschermingsmechanisme later in het leven kunnen activeren: van psychologisch tot fysiek. Veelvoorkomend is een menstruele trigger, waarbij verhoogde oestrogeenspiegels een aanval induceren.

Loading...

COMT-enzymen

Op onze site is meer te lezen over menstruatieklachten. Naast buik- en rugpijn kunnen die ook emotionele labiliteit, slaapstoornissen én migraine geven, vanwege de invloed op het serotonerge systeem. Oestrogeen, dopamine, adrenaline, serotonine en melatonine houden allemaal met elkaar verband. Er zijn bepaalde enzymen die dopamine en adrenaline afbreken.

Deze enzymen heten COMT. Ze zijn tevens benodigd in de afbraak van oestrogeen. Wanneer oestrogeenspiegels hoog zijn (rond de eisprong en premenstrueel) kunnen deze enzymen het te druk krijgen. De afbraak van dopamine en adrenaline kan dan in het gedrang komen, waardoor je je in deze periode geagiteerd voelt en bepaald niet happy. Om goed en snel te kunnen werken hebben deze enzymen stofjes nodig: methylgroepjes (CH3-groepjes).

De leveranciers van deze groepjes heb je ook nodig om serotonine en melatonine te maken. Bij een tekort aan beschikbare methylgroepjes wordt dus enerzijds de afbraak van oestrogeen, adrenaline en dopamine moeilijk gemaakt, en anderzijds de vorming van serotonine en/of melatonine bemoeilijkt. Gevolg? Stress! Dit is genoeg reden voor het slaan van alarm indien je een sensitief zenuwstelsel hebt.

Aminozuren en omega 3

Tevens is gevonden dat migrainepatiënten (zonder aura) lagere spiegels van de aminozuren valine en leucine in hun bloed hebben. Dit is een interessant gegeven: deze bouwstenen komen via een transport-eiwit in de hersenen. Ditzelfde eiwit transporteert ook de bouwstenen voor adrenaline en serotonine (fenylalanine, tyrosine en tryptofaan) naar de hersenen: er vindt dus competitie plaats. Kortom: als het transportsysteem vol is, is het vol.

Wanneer deze aminozuren laag in het bloed zijn, kan er bijgevolg een stijging van adrenaline en serotonine optreden in de hersenen. Als er daarnaast ook ontstekingen aanwezig zijn wordt echter voorkomen dat tryptofaan omgezet wordt in serotonine. Ontstekingsmediatoren activeren namelijk het IDO-enzym, waardoor tryptofaan omgezet wordt in kynurenine in plaats van serotonine.

De verlaging van serotonine en toename van kynurenine plus de toename van ontstekingsmediatoren kunnen zorgen voor symptomen van depressie en het optreden van migraine-aanvallen. Ook hier spelen de bekende omega-3-vetzuren weer een beschermende rol: deze moduleren ontstekingsreacties en beïnvloeden de serotoninehuishouding positief. Lage EPA-spiegels (omega 3) in het bloed zijn geassocieerd aan een hogere frequentie van migraine-aanvallen.

Loading...

De therapie

Het mag duidelijk zijn: migraine is een aandoening die afhankelijk is van meerdere factoren (multifactoriël), zoals onderstaande afbeelding mooi laat zien:

Loading...

Tijdens een kPNI-consult zal de therapeut achterhalen welke risicofactoren aanwezig zijn, zoals:

• (early life) stress
• stoornissen in de aanmaak, transport en overdracht van neurotransmitters zoals glutamaat, GABA, serotonine en adrenaline
• stoornissen in de productie van tal van hormonen zoals stresshormonen
• stoornissen in de bloedsuikerregulatie, want dit kan tevens migraine uitlokken
• de aanwezigheid van ontstekingen
• stoornissen in de darmflora en de darm-hersen-as
• voedingstekorten zoals magnesium, taurine, vitamine D en K2, omega-3-vetzuren, B6, B12, folaat, B2. En vele andere die een rol kunnen spelen in het reguleren van ontstekingen, NMDA-receptoren, hormoonhuishouding, et cetera
• stoornissen in de ontgiftingsfunctie van onder andere lichaamseigen en lichaamsvreemd oestrogeen
• de aanwezigheid van voedingsintoleranties of allergieën, histamine-huishouding
• mechanische factoren die het zenuwstelsel, darmfunctie en ontgifting belemmeren. Hiervoor verwijzen wij naar OsteoVitaal voor osteopathische behandeling van de wervelkolom, het zenuwstelsel inclusief de dura mater en de ingewanden.

Voeding en suppletie

Door gepersonaliseerde voedingsaanpassing en suppletie kunnen enorme verbeteringen plaatsvinden in de mate en frequentie van migraineaanvallen. Er kunnen oefeningen gegeven worden die de doorbloeding en zuurstofvoorziening naar de hersenen optimaliseren. Indien er darmklachten of verteringsstoornissen zijn kan de therapeut voorstellen de darmflora in kaart te brengen via ontlastingsonderzoek. Via tal van wegen hebben de bacteriën in onze darmen invloed op het immuunsysteem en de hersenen via zowel autonome zenuwen als de productie van neurotransmitters en vetzuren.

Aanpak van stressvermindering

Daarnaast zal de therapeut aandacht besteden aan stressfactoren van nu en van vroeger. Met mindfulness based therapy (ook wel acceptance and commitment therapy: ACT) en ademhalingsoefeningen (hartcoherentie) kunnen doorbraken gecreëerd worden in de stresstolerantie. Ook hier kunnen supplementen een ondersteunende rol spelen in de biochemie van stress. Het mag duidelijk zijn dat voeding en nutriënten op diverse manieren de aanmaak van neurotransmitters kunnen beïnvloeden. Soms zijn er traumatische gebeurtenissen in het verleden geweest die nog steeds een grote invloed hebben op de stresstolerantie. Dan kan de therapeut voorstellen een psychotherapeut te raadplegen (EMDR of familie-opstellingen kunnen zeer helend zijn). Het is altijd van belang het huidige leven in kaart te brengen en te onderzoeken op welke vlakken in het leven stress aanwezig is. Op het werk? In je relatie met je partner, ouders of kinderen? Mis je bezieling of een duidelijk doel in het leven? Wanneer er duidelijke conflicten spelen zijn er twee opties:

1. de omgeving dusdanig aanpassen en optimaliseren dat het beter aansluit bij je persoonlijkheid en wensen
2. zelf stressbestendiger, flexibeler of sociaal vaardiger worden zodat je bestaande uitdagingen beter aankunt.

Het plan van aanpak

Sommige vormen van migraine blijken een quick fix te zijn, terwijl andere hardnekkig kunnen zijn. Na inventarisatie van alle meespelende factoren en eventueel benodigd aanvullend onderzoek, maakt de kPNI-therapeut een plan van aanpak. Hoe complex bovengenoemde stof ook lijkt: de therapie bestaat niet uit het slikken van één medicijn waarbij je precies het juiste werkingsmechanisme moet weten te activeren. Het is een leefstijlinterventie waarbij we invloed hebben op enorm veel werkingsmechanismen tegelijk: hoe het immuunsysteem functioneert, hoe je hersenen en zintuigen functioneren, en hoe je (hormonale) organen functioneren. De kans van slagen is daarom veel groter! En bijgevolg voel je je waarschijnlijk ook fitter, energieker en blijer, verlies je misschien wat gewicht, heb je een betere darmfunctie, pijnvrije menstruatie en een mooiere huid.