De huidige leefomgeving van de mens creëert een conflict voor mensen met ADHD. ADHD’ers zijn eigenlijk jagers in een boerenomgeving. Ook het boerenvoedsel, het voedsel dat we sinds de landbouw eten, kan een belangrijke invloed hebben op de symptomen van ADHD.

De hersenen van een ADHD’er

Nederlandse onderzoekers hebben gevonden dat het brein van iemand met ADHD anatomisch kleiner is van omvang. En dan met name in bepaalde deelgebieden zoals de hippocampus, amygdala en kernen van de basale ganglia. Deze anatomische veranderingen spelen een rol in de symptomatologie: aandachtstekort, impulsiviteit en hyperactiviteit.

De aanleg en groei van het brein vindt plaats tijdens de zwangerschap. De moeder levert daarbij alle benodigde bouwstoffen voor een optimale hersenontwikkeling. Deze ‘brain spurt’ gaat door tot en met het eerste levensjaar, waarna de groeisnelheid enorm afneemt. De voedingsstatus van de moeder en het kind heeft een belangrijke invloed op een optimale aanleg van zenuwcellen en verbindingen.

Borstgevoede kinderen hebben een lagere kans op het ontwikkelen van ADHD, blijkt uit onderzoek. Gelukkig is er een stijgende tendens om baby's langer borstvoeding te geven. In 2010 kreeg slechts 18% van de baby's na 6 maanden nog borstvoeding. Dat percentage is gestegen naar 39%. Onder traditioneel levende volkeren varieert de duur van 2-8 jaar met een gemiddelde van 4 jaar.

Jager-verzamelaar versus boer

Al 200-400.000 jaar leven wij als soort (homo sapiens) op deze planeet. De eerste mensen, onze voorouders (homo habilis en homo rudolfensis) leefden echter al 2,4 miljoen jaar geleden als jager-verzamelaar. De moderne mens, sapiens, vertrok uit Afrika tussen 60-120.000 jaar geleden en verspreidde zich over de wereld. Zo’n 10.000 jaar geleden veranderde de mens zijn leefstijl van jager-verzamelaar naar boer. Zoals Yuval Noah Harari in zijn bestseller ‘Sapiens’ beschrijft had dit grote consequenties voor onze voedingsgewoontes.

Het dieet, rijk aan vis, schaaldieren en algen, leverde de optimale bouwstenen voor de ontwikkeling van de grote hersenen.

Het dieet van de vroegste menssoorten (waaronder de homo habilis) verschoof van een puur plantaardig dieet naar een omnivoor dieet. Het eten van dierlijk vet, voornamelijk door roofdieren te verdrijven van hun vangst, ging gepaard met de groei van de hersenen van onze verre voorouders. Het omega-6-vet arachidonzuur is een belangrijke bouwsteen voor de hersenen dat in (orgaan)vlees en eieren zit.

Er zijn belangrijke aanwijzingen dat sterkere mensachtigen de fysiek zwakkere homo sapiens (wij dus) naar de kust verdreven. Dat verrijkte ons voorouderlijk dieet met zeevoedsel zoals vis, schaal- en schelpdieren en algen. Zeevoedsel bevat de optimale bouwstenen voor de ontwikkeling van de grote hersenen (de neocortex), waaronder de omega-3-vetzuren DHA en EPA, selenium, zink, ijzer en jodium. De omega 6:3 verhouding in de hersenen behoort 1:1 te zijn en beslaat de helft van alle vetzuren in het brein. Onze grote neocortex typeert ons mensen zo ten opzichte van andere diersoorten. homo sapiens betekent daarom ook 'denkende mens'.

Loading...

De schildklier en de hersenen

Zoals gezegd is zeevoedsel rijk aan de belangrijkste nutriënten voor het brein: selenium, zink, ijzer en vooral jodium en DHA: het belangrijkste omega-3-vetzuur voor de hersenen. Deze nutriënten spelen ook een belangrijke rol voor de schildklier, die vanuit deze stoffen schildklierhormoon maakt uit het aminozuur tyrosine. Tyrosine is ook in hoge mate in schaaldieren terug te vinden. Schildklierhormoon tyroxine speelt een cruciale rol in de aanleg van het brein. Bij afwezigheid van het schildklierhormoon tijdens de zwangerschap ontstaat cretinisme: een ernstige mate van retardatie doordat de hersenen niet goed uitrijpen. Over de rol van de schildklier en mogelijke klachten schreven we hier al eerder.

Sinds de switch van jager-verzamelaar naar landbouwer 10.000 jaar geleden werd dit hoofdzakelijk veroorzaakt door gebrek aan jodium in de voeding. Dit kwam veel voor, omdat men steeds minder uit de zee ging eten en steeds meer voedsel van het land: granen, gedomesticeerde dieren en zuivel. Landvoedsel bevat geen jodium. Om dit probleem te voorkomen wordt tegenwoordig jodium toegevoegd aan bakkerszout. Suboptimale jodiumstatus komt echter regelmatig voor en kan een rol spelen in de ontwikkeling van ADHD. Ook wanneer er voldoende schildklierhormoon aanwezig lijkt te zijn bij de moeder. Jodium is dus ook direct van invloed op de aanleg van de hersenen.

Vis en de hersenen

Vis, schaaldieren en algen bevatten nog andere cruciale bouwstenen voor onze hersenen: de omega-3-vetzuren. En dan gaat het met name om het docohexaeenzuur (DHA), het meest complexe omega-3-vetzuur. DHA is een belangrijk onderdeel van de celwand, van onder andere hersencellen. De hoeveelheid DHA in het lichaam is meetbaar in rode bloedcellen met een vingerpriktest: het laboratorium stelt dan de omega-3-index vast. Bij het CVL meten we deze omega-3-index frequent. Slechts zelden heeft iemand de minimale waarde van 8%.

Een te lage omega-3-index is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van ADHD, ADD en andere leer- en gedragsstoornissen.

Hoe hoger deze omega-3-index, hoe groter het menselijk brein, waaronder de hippocampus, en hoe beter de cognitieve prestaties, zowel bij ouderen als jongeren. De voordelen starten vanaf een index van 8%. In het westen is deze gemiddeld echter niet hoger dan 3,5%. En daardoor is het een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van ADHD, ADD en andere leer- en gedragsstoornissen. Tijdens de zwangerschap treedt er een afname op tot wel 50% van het gehalte aan DHA in het bloedplasma van de moeder. Een tekort aan omega 3 is daarom ook een belangrijke oorzaak van zwangerschapsdementie en perinatale depressie van de moeder.

Zoeken naar een dopaminebeloning

Hoe meer DHA in het brein beschikbaar is, hoe beter de overdracht van neurotransmitters zoals serotonine en dopamine. Dit zijn boodschapperstoffen die zorgen voor de communicatie tussen zenuwcellen. Bij ADHD blijkt de overdracht van dopamine en (nor)adrenaline in de prefrontale cortex gestoord. Dat is het deel van het brein dat de emotionele delen van het brein kan controleren.

Bij een gebrek aan dopamine ontstaat onrust. Prikkels kunnen niet goed gefilterd worden en impulsen niet goed beheerst. Een kind met ADHD is daarom ook vaak op zoek naar kortstondige beloningen. Deze zorgen voor een dopaminepiek in dit deel van de hersenen. Helaas is dit maar van korte duur, waardoor de cyclus van onrust opnieuw begint.

Zo werkt dopamine

Dopamine wordt opgebouwd uit het aminozuur tyrosine, hetzelfde aminozuur dat ook nodig was voor de productie van het schildklierhormoon tyroxine. Tyrosine wordt door twee enzymen omgevormd tot dopamine. In dit proces zijn cofactoren nodig. Het toevoegen van de bouwstenen en cofactoren (als supplement) blijkt de symptomen van ADHD ook te verminderen.

Dopamine wordt op haar beurt door enzymen omgevormd tot (nor)adrenaline. Een jager (lees: ADHD’er) heeft daarom grotere stimulantia nodig om dezelfde ‘high’ te krijgen als iemand bij wie dopamine en adrenaline voldoende beschikbaar is.

Dopamine wordt afgebroken door bepaalde enzymen zoals COMT en MAO. Wanneer deze enzymen genetisch sneller functioneren is dat een risicofactor om symptomen van ADHD te ontwikkelen. Het remmen van deze enzymen kan een nuttige strategie zijn. Groene thee en polyfenolen vanuit olijfolie blijken hiertoe in staat.

Loading...

Intoleranties voor bepaalde voedingsmiddelen kunnen een grote rol spelen in de symptomatologie.

Meer nadelen van landvoedsel

De shift naar het boerenbestaan had meer nadelen dan enkel het gemis aan belangrijke nutriënten uit de zee. De voedseldiversiteit nam enorm af, omdat men niet meer at wat men in de natuur kon vinden, maar enkel wat men zelf verbouwde. We weten nu dat een grote voedselvariatie verantwoordelijk is voor een grote diversiteit aan darmbacteriën. Hoe rijker de diversiteit, hoe beter. Deze bacteriën spelen namelijk een belangrijke rol in het functioneren van de hersenen via verschillende wegen. Daarom noemen we het hele darmstelsel ook wel het ‘2e brein’.

Bacteriën produceren neurotransmitters en korteketenvetzuren die belangrijk zijn voor het brein. Veranderingen in de darmflora staan daarom in relatie tot de ontwikkeling van tal van aandoeningen aan de hersenen: van schizofrenie, depressie en autisme tot MS. En ook bij ADHD spelen de bacteriën in de darm een rol.

Interessant is daarom de bevinding dat bij ADHD juist het ‘few foods diet’ goed blijkt te werken. Overgroei van micro-organismen in de dunne darm kunnen verantwoordelijk zijn voor een veranderde signalering van signaalstoffen vanuit de darm naar de hersenen. Deze micro-organismen kunnen groeien op talloze suikers en vezels uit onze voeding. Het (tijdelijk) elimineren van deze voeding kan onderdeel zijn van een succesvol behandelplan om deze micro-organismen terug te dringen.

Loading...

Het effect van exorfines op dopamine en endorfine

Vanaf ons boerenbestaan nam de consumptie van graan toe. Evenals de consumptie van vlees (grote dieren) en zuivel, vanwege het domesticeren van varkens, geiten, schapen en koeien. Het blijkt dat er bepaalde substanties in graan, zuivel en soja zitten, die worden aangeduid als exorfines. Deze stofjes worden ook in relatie gebracht tot problemen van hersenfuncties, doordat ze kunnen aanhechten op de receptoren voor dopamine en endorfine. Hoewel er nog veel meer onderzoek nodig is, zeker bij ADHD, kan het nuttig zijn om te evalueren wat een exorfinevrij dieet kan opleveren.